Sar e Roma ando Auschwitz ushtile upre pe piri sudbina

E Rroma ande o Nacistikano logori Auschwitz-Birkenau vazdile opre mamuj pengo destin. Kade kezdisardas o Milorad Popović, žurnalisto, sportisto thaj drago le historijako, piro dukhavno lil, numa maj anglal, jekh rom savo patjal ande pesko narodo. Amen sikavas les pherdo:

 

"Striped ji ko kokalo, bokhale, numa pherde defiance, shela mursha, džuvlja thaj čhave ačhile jekh paše aver, bi armengo numaj o digniteto thaj e zor e jekhimaski, thaj phende: "Dosta!". Na savore trajisarde. But pochinde pire šeresa. Numaj so von mukhle palal lende na si numaj jekh lav. Si jekh egzamplo amare identitetosko. na si numa jekh narodo savo sas persekutirime, numa jekh narodo savo džanel te phenel "NA" e robijake, te si fizičko ja duhovno Avdive, 16-to Maj, amen bisteras kodo resipe.

 

Amen bisteras kaj amen na samas numa viktime, numa vi maripenata. Numa adjes ame chi phiras maj dur karing le nazistura. Avdive amen phiras mamuj e na dikhline dušmanura: bi-lačhipe, apatia, bisterdipe thaj bibahtake, pharipe andar o andruno. Kaj sam akana? Maj but sar 80 bersh nakhle desar kodo. Amari slobodia naj maj phangli e śuźe śeresa thaj e kazarmença.

 

Avdive, kazarme si butivar ande amare gogi. Avdive amare manuša, edukuime, pherde potencijalo, bistren ko si sar so len piri diploma. Avdive amen ladžas e čhib amare dajengi. Avdive, amen siklǒvas avrutne ćhiba -e śkòle, ʒi kana i rromani ćhib merel anθ-o ćućipen. Adjes ande digitalno vrama si maj but kliki pe kodol so chi djanen kon von si, thaj kodol so kamen te inkren e tradicia si muto ke chi djanen sar te den la maj dur. Te avas brutalno ćaćutne, avdive nesave amare "reprezentantura" butivar keren amenqe maj but bilaćhipen sar o avruno sistemo.

 

Kodolen kai sas dino o shaipe te aven o glaso le manushenge, butivar kerdile lengo shtido katar o chachimos. O destin e romane chavorengo decisingyola palo phandle vudara bizo te puqel vareko olengere dadalarya. Projektura, seminarura, dromarimata si organizuime, numaj amari realiteta ačhol sa jekh. Ćorripen. Exkluzia. Getoizacia. Thaj so keras? Te ačhavas ćuće. Vaj ame ulavas amen ande klanura, dialektura, regionura. Dži kote "gojaver manuša" keren konkurencija te "standardizirinen" i romani čhib, amen sako dive xasaraja odoja čhib.

 

Te vazdas opre flago, na numa ande patretura, numa ande sakodyesesko trajo. Odoleske, mire čhave, akava dive te ovel o starto e neve maripnasko. Maripe vash jekhipe. Pala o ćaćipen. Pala e chib. Palal o identiteto. Te aven le shavora. Te siklǒvas len na numaj te aven suksesutne, numaj te prinʒaren kon von si thaj katar aven. O rromano maripe na agorisalo ko 1944. Avdive, kerel pe ko anglune riga taro sakodiveseskoro dzivdipe.

 

O.V.